Durf buiten de lijntjes te kleuren

Tip van Daphne, docent Nederlands

Daphne Acoca, docent Nederlands en presentator van Springlezend LIVE, heeft een mooie tip rond effectief schrijfonderwijs, in aanloop naar de uitzending op 27 november 2024 over het thema Reflectie & Verbeelding. Zo vliegt zij haar eigen schrijfonderwijs aan.

“Vraag een kleuterklas om een verhaal te verzinnen en je belandt pardoes in een storm. De wildste ideeën vliegen je om de oren. Fantasie, humor, onverwachte wendingen: de gemiddelde vierjarige schudt het zo uit zijn mouw. Vraag dezelfde klas tien jaar later om een origineel idee en je ziet dertig verwarde gezichten.
‘Is dit voor een cijfer?’

Jaar na jaar leren we onze leerlingen om te functioneren binnen het gestandaardiseerde systeem dat ons onderwijs is. Ze maken opdrachten en raadplegen rubrics. Ze worden getoetst en beoordeeld. Met een reden, uiteraard – maar vraag de gemiddelde klas om buiten de kaders te denken en ze kijken je aan als konijntjes in de koplampen.
‘Mogen we ChatGPT gebruiken?’

Wat nou als de opdracht niet door ChatGPT gemaakt kan worden? Wat als leerlingen bij die opdracht ultiem menselijke vaardigheden moeten gebruiken, zoals, ik noem eens iets wilds, een eigen schrijfstijl, creativiteit en empathie?
Misschien kunnen ze zelf, met hun onvolgroeide breinen, nog onvoldoende nadenken over de langere termijn. Maar wij, hun leraren, kunnen dat wel. Onze leerlingen gaan een toekomst tegemoet waarin inlevingsvermogen en het oplossen van complexe problemen waarschijnlijk een grote rol zullen spelen. Waarom beginnen we niet vandaag al met oefenen voor die toekomst?

Geef je leerlingen een schrijfopdracht waar ze zichzelf bij nodig hebben

Geef je leerlingen dus een schrijfopdracht waar ze zichzelf bij nodig hebben. Een persoonlijke insteek, orginaliteit, humor: allemaal zaken die AI niet klakkeloos voor ze kan invullen. Of misschien wel, maar dan alleen als je heel specifieke vragen stelt en veel laat herschrijven. Laat het ze maar uitproberen en kijk er samen naar. Wat levert het op? Waar hapert het? En waar ligt dat dan aan?
Laat ze sleutelen aan een tekst en laat zien dat er meerdere goede aanvliegroutes zijn. Laat ze in gesprek gaan over hun eigen route. Laat ze ontdekken dat er meerdere goede antwoorden naast elkaar kunnen bestaan.

Niets is zo geestdodend als volledig binnen de lijntjes kleuren. Niets voelt zo nutteloos als de antwoorden in één klik kunnen opzoeken. Geef je leerlingen een leeg vel en vertel ze dat er geen enkel antwoord fout is. Durf eens samen met hen te onderzoeken wat dat oplevert.
Gratis bijvangst: je leert ze kennen. Want vraag ze om iets persoonlijks toe te voegen aan hun teksten, en ze schrijven omdat ze weten dat ze gelezen worden (door jou). Nog meer bijvangst: je hoeft geen dertig identieke teksten meer door te ploegen tijdens het nakijken.

En nee, ze doen het natuurlijk niet meteen geweldig. Nou ja, niet allemaal. Wie zich jarenlang braaf aan de opdracht heeft gehouden schrijft niet ineens een stilistisch meesterwerk. Dus begin bescheiden en test uit wat er werkt. Of laat je leerlingen zelf kiezen – hoe radicaal! – wat voor soort tekst ze willen schrijven. Mislukt je experiment? Schaaf je idee bij en probeer het opnieuw. Het begint inmiddels bijna op het echte leven te lijken! Mocht je even geen inspiratie hebben, overweeg dan om een vierjarige om hulp te vragen. Die zitten meestal nog niet om een goed idee verlegen.”